YENİ EKONOMİK MODEL NEDİR?
Pek çok ülke, “yüksek faiz-düşük kur” şeklindeki ekonomik modeli uygularlar. Bu ekonomik model, “tipik IMF reçetesi” olarak isimlendirilir. Türkiye’nin uygulamaya koyduğu yeni ekonomik model ise bunu tersine çeviriyor. Yeni modele göre Türkiye, düşük faiz-yüksek kur yöntemini tercih edecek. İşte yeni ekonomik model, en basit haliyle bu şekilde tanımlanabilir.
ÖNCEKİ EKONOMİK MODELDEN NEDEN VAZGEÇİLDİ?
Bugüne kadar uygulanan ekonomi politikalarının sonuç vermediğine vurgu yapan raporda, “Yüksek faiz, düşük kura dayalı ekonomik model bir yandan yüksek faiz maliyetleri nedeniyle yatırım ortamını zayıflatırken, diğer yandan ihracatta rekabet gücümüzü azaltmaktadır.” ifadelerine yer veriliyor.
ÖNCEKİ EKONOMİK MODEL, TÜRKİYE’YE NE GİBİ ZARARLAR VERDİ?
Yeni Ekonomik Model Gerekçeleri-Getirileri isimli raporda yer alan bilgilere göre bugüne dek uygulanan yüksek faiz-düşük kur politikası, Türkiye’ye bazı hususlarda zarar verdi. Örneğin; Türkiye’deki düşük kur oranları, ithalatın ihracattan daha fazla olmasına yol açtı. Bu durum, cari açığın sıcak para ile finanse edilmesine neden oldu. Ayrıca büyüme oranları istenen düzeyde olmadı. Bu süreçte istihdam artırılamadı. Bütçede sıkılaşma, yatırımların durması ve ücret artışlarının yapılamaması gibi sorunları da ortaya çıkaran önceki model, nihayetinde de vergi artışları ve yoksullaşmayı karşımıza çıkardı.
YENİ EKONOMİK MODELİN AMACI NEDİR?
Cumhurbaşkanlığı Ekonomi Danışmanı Cemil Ertem’in hazırlayıp sunduğu rapor, yeni ekonomik modelin temel amacını şöyle açıklıyor: Yeni ekonomik modelde düşük faiz ortamı ile yatırımların desteklenmesi, büyümenin ve istihdamın sürdürülebilir hale getirilmesi, rekabetçi kur avantajı ve yatırımların artmasıyla ihracatın artırılması ithalatın düşürülmesi ve nihayetinde cari açığın cari fazlaya evirilerek dış borca bağımlılığın ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.
YENİ EKONOMİK MODELİN HEDEFİ NEDİR?
Hazırlanan rapora yeni ekonomik modelin dört önemli hedefi var. Bu hedefler şöyle açıklanıyor:
- Dolaylı vergilerin azaldığı, doğrudan vergilerin arttığı çağdaş bir bütçe anlayışına geçmek.
- İhracatı artırıp ithalatı azaltarak, temel döviz arz talebi dengelenecek.
- Doğrudan yabancı sermaye girişlerini özendirip sıcak para girişlerini azaltarak kurda ve dış finansmanda istikrar sağlanacak.
- Dış finansal şoklara karşı korunaklı, kırılgan olmayan bir ülke haline gelinecek.
YENİ EKONOMİK MODEL, CARİ AÇIĞI NASIL KAPATACAK?
Cari açığın finansmanında uzun yıllar büyük rol oynayan portföy yatırımlarının (sıcak paranın) yüksek seviyelerde oluşu, TL üzerinde baskı yaratan unsurların başında gelmiştir. Yeni model ile azalan cari açık, finansman ihtiyacı üzerindeki yükü azaltacağından, bu durumda hem net döviz açığı kapanmış hem de yabancıların hisse senedi ve borç senetleri piyasasında yarattığı kırılganlık azalmış olacaktır.
YENİ EKONOMİK MODELDE UYGULANACAK POLİTİKALAR NEDİR?
- Net döviz girişine, küresel rekabete dayalı bir dış ticaret rejimi.
- Düşük faizle yatırımları önceleyen, ihracatın ithalatı karşılama oranının çok üzerinde olduğu, cari fazla veren, küresel rekabette ve teknoloji ihracında öncü yeni bir büyüme modeli.
- Toplam faktör verimliliğini esas alan, nitelikli işgücü ile hakkaniyetli bir ücret politikasına önem veren, refah düzeyi giderek artan bir üretim ve teknoloji üssü olmaya öncelik vermek.
YENİ EKONOMİK MODELDE HANGİ REFORMLAR YAPILACAK?
- Sağlıklı işleyen, mali derinliği ve çeşitliliği esas alan bir finansal yapı.
- Banka sistemimizin sermaye ve aktif kalitesini yukarı çekmek.
- Reel sektörü banka sistemi dışında da finanse edecek çağdaş finansal yapıları hızla oluşturmak.
- Tarımda kendine yeterli, tarladan sofraya arz zincirini ve fiyatlamasını en sağlıklı şekilde sağlayarak gıda enflasyonunu gündemden kaldırmak.
TÜRKİYE’DEKİ ENFLASYON NEDEN ÇOK YÜKSEK?
Cemil Ertem, enflasyonun bu kadar yükselmesinin temel nedeninin; enerji ve emtia fiyatlarındaki küresel çaplı yükseliş olduğunu ifade ederken, bunun Türkiye’ye özel bir durum olmadığı belirtildi.
